Αθήνα: οι εφτά ψυχές της που παλεύουν κόντρα στις σκηνές ‘Καμπούλ’

Το ‘χειρουργείο’ της κρίσης αναδεικνύει μια καινούργια ευκαιρία, πολύ πιο ρεαλιστική από το ‘λούστρο’ του 2004. 

Η εβδομαδιαία μου συμβολή στη στήλη #changingGreece της Lifo

Η δράση «Συν-οικία» του Place Identity

Όταν πριν 3 μήνες οι New York Times περιέλαβαν την Αθήνα στα 52 μέρη του κόσμου που προτείνουν να επισκεφτεί κάποιος το 2014 , ήταν φυσικό να γεννηθεί μια σκέψη: μήπως συμβαίνει κάτι υπόκωφο στην πρωτεύουσα που δεν τόχουμε συνειδητοποιήσει.

Δεν είμαι από αυτούς που αγνοούν το βαρύ τίμημα της κρίσης και της λιτότητας, με την σύνθλιψη της άλλοτε μεσαίας τάξης, τα ζητήματα εγκληματικότητας στην πόλη, τις ερημωμένες εμπορικές γειτονιές ή τις ουρές των ανέργων στον ΟΑΕΔ και το ΙΚΑ. Μερικά από αυτά τα φαινόμενα όχι μόνο δεν θα καλμάρουν, όπως η ανεργία/ανέχεια της γενιάς των 45-55 ετών, αλλά θα δείχνουν περισσότερα δόντια τους επόμενους μήνες. Είναι οι πλευρές εκείνες της πόλης που απέχουν πολύ από τις σκηνές Καμπούλ που επικαλέστηκε ο υποψήφιος δήμαρχος Άρης Σπηλιωτόπουλος, αλλά πάντως δεν αποτελούν και ‘ατμόσφαιρα’ Ευρώπης. 

Ωστόσο αυξάνονται τα σημάδια ζωντάνιας και δημιουργικής αντίδρασης. Αν ήταν μόνο 2-3 ‘ντουφεκιές’, τότε θα μιλούσαμε για ‘παρηγοριά στον άρρωστο’ ή για ‘υπερβολή για να πάρουμε κουράγιο’ (wishful thinking).

Για να δούμε μερικές από τις ‘ψυχές’ της Αθήνας που σκιρτάνε τους τελευταίους μήνες.

H ομάδα του ‘Συν Αθηνά’ (Ανθή Χρήστου, Αμαλία Ζέπου, Στέλιος Βούλγαρης)

ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ: οι έμποροι της οδού Πανδρόσου (Πλάκα) είδαν τους τελευταίους μήνες ελαφριά αύξηση της δραστηριότητας σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο. Οι επιφυλακτικοί λένε ότι αυτό είναι συγκυριακό ή αφορά μόνο μερικές περιοχές. Η συγκεκριμένη περιοχή διαθέτει ένα δραστήριο σύλλογο εμπόρων, που είναι πρότυπο για μικρούς επιχειρηματίες της χώρας, οι οποίοι θα μπορούσαν να ξεπεράσουν την περίοδο όπου όλα τα έκανε το κράτος (και οι δήμοι). Οι συλλογικές δράσεις τέτοιων μικρών επιχειρήσεων με κάποια μικρή επένδυση, μπορούν να κινητοποιήσουν πολίτες, να ρίξουν ‘γέφυρες’ σε αγορές του εξωτερικού, να αντιμετωπίσουν σε κάποιο βαθμό την αβελτηρία του κράτους και των δήμων.

Η ΑΘΗΝΑ ΣΤΙΣ 21 ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ: Κέρδισα ένα μικρό στοίχημα, υποστηρίζοντας ότι η Αθήνα της κρίσης, ακριβώς επειδή περνάει δύσκολες στιγμές, έχει το κίνητρο και την πίεση, να αναπτύξει καινοτομίες. Το στοίχημα είχε μπει για μια τέτοια περίπτωση που είναι η πλατφόρμα ‘Συν Αθηνά’ του δήμου Αθηναίων. Το σοβαρό ίδρυμα του πρώην δημαρχου της Νέας Υόρκης και μεγιστάνα των media Michael Bloomberg, επέλεξε την Αθήνα (για το ‘Συν Αθηνά’) ως μια από τις 21 πιο καινοτομικές πόλεις της Ευρώπης. Το σκεπτικό της επιλογής είναι ότι το ‘Συν Αθηνά’ αποτελεί μια Καλή Πρακτική που αξίζει να ‘αντιγραφεί’ και από άλλες πόλεις. Νέα παιδιά όπως η Ανθή Χρήστου και ο Στέλιος Βούλγαρης, με εμπειρία από ομάδες πολιτών, με την καθοδήγηση της Αμαλίας Ζέπου, αποτέλεσαν την ψυχή μιας τέτοιας επιτυχίας, που κυρίως ενίσχυσε ένα ανθρώπινο δίκτυο, με την συνδρομή μιας ψηφιακής πλατφόρμας.

Το ‘Συν Αθηνά’ συντόνισε καθαρισμούς δρόμων της Αθήνας, στέγασε ομάδες πολιτών που ήθελαν να προωθήσουν δράσεις αλληλεγγύης (όπως το ‘Εμφασις’), έριξε ‘χρώμα’ στην πόλη. Πάνω απόλα, μέσω αυτού, ο δήμος Αθηναίων υπενθύμισε σε άλλους δήμους και φορείς της κεντρικής εξουσίας , ότι αντί να προσπαθούν να καπελώσουν τις ομάδες πολιτών ή να τις φοβούνται, είναι προτιμότερο να συνεργαστούν, να συντονίζουν, να υποστηρίζουν.

ΝΕΑΝΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ: παρότι διατηρείται κάποια κριτική ως προς τις υπερβολές που συνοδεύουν την έξαρση του φαινομένου των startups, οι σχετικές δραστηριότητες έχουν δώσει διέξοδο σε πολλές ομάδες νέων, που ψάχνουν ευκαιρίες μέσα στην κρίση. Οι συχνές συναντήσεις στο χώρο Found.ation, η πρωτοβουλία Egg της Eurobank είναι ανάμεσα στα εγχειρήματα που συμμετέχουν στις δράσεις εκπαίδευσης και συμβουλευτικής νεανικών ομάδων, που έχουν αναζητήσεις πέρα από την προσδοκία μιας θέσης στο δημόσιο ή την μετανάστευση στο εξωτερικό.

‘ΕΡΓΟ ΑΘΗΝΑ’: Οι δύσπιστοι υποστηρίζουν ότι το ‘Έργο Αθήνα’ προϋπολογισμού 174 εκατομμυρίων ευρώ, μπορεί να συνοδευτεί από όλα τα συμπτώματα των έργων του ΕΣΠΑ (μικρό ποσοστό των χρημάτων πάει στους τελικούς αποδέκτες κλπ). Αυτό θα κριθεί στη φάση της υλοποίησης, καθώς αυτήν την περίοδο βρίσκεται στο στάδιο της δημοπράτησης έργων. Το ‘Έργο Αθήνα’ έχει ορισμένες διαφορές από τα αναπτυξιακά έργα περιφερειών και των υπουργείων, που μπορούν να κάνουν να ξεχωρίσει. Ένα πρώτο στοιχείο είναι ότι έχει επιχειρήσει να αξιοποιήσει την εμπειρία ευρωπαϊκών πόλεων, όπως το Αμστερνταμ (επιχειρηματικότητα, καινοτομία) ή η Βιέννη (φιλοξενία). Ένα δεύτερο στοιχείο είναι η ανοικτή συζήτηση με τις ζωντανές δυνάμεις της πόλης, κάτι που μπορεί να βοηθήσει ώστε η επένδυση των 174 εκατομ. να μην περιορισθεί μόνο στους κύκλους της ‘επαγγελματικής’ αξιοποίησης του ΕΣΠΑ. 

ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΧΩΡΟ: Τα νιάτα που κινούνται γύρω από πρωτοβουλίες όπως το Imagine The City, κατάφεραν μέσα από το φορέα Συνεργατικοί Σχηματισμοί για την ταυτότητα τόπου, να προκριθούν στις 10 προτάσεις από τις 127 που υποβλήθηκαν στο γερμανικό ίδρυμα Bosch. Mέσα από αυτό η Αθήνα είναι στις 10 ευρωπαϊκές πόλεις που συμμετέχει σε ένα πρόγραμμα αστικής αναγέννησης. Με λίγα λόγια, κάτι θροϊζει στην Αθήνα, με στοιχεία μονιμότητας και όχι ευκαιριακά. Τίποτε βεβαίως δεν είναι εγγυημένο, ιδίως όταν οι θεσμοί στη χώρα έχουν βγει τραυματισμένοι, τόσο στην συνείδηση της κοινωνίας όσο και εξαιτίας των περικοπών σε δαπάνες και προσωπικό. Θα 'ταν ωραιοποίηση και αρκετά ρομαντικό αν λέγαμε ότι το ζωντάνεμα και η προοπτική είναι στα χέρια των πολιτών, παρότι οι συλλογικές προσπάθειες έχουν παίξει ενεργό ρόλο.

Είναι υπεραπλούστευση αν πούμε ότι ‘θα πέσουν λεφτά στην Αθήνα, θα έλθουν και τουρίστες’ κι αυτά θα γιατρέψουν τις πληγές. Οι ζωντανές πόλεις της Ευρώπης διατηρούν τον ‘ηλεκτρισμό’ και την ελκυστικότητά τους, χάρη στη λειτουργία των θεσμών και την συνεργασία με τους πολίτες, που γίνεται με όρους διαφορετικούς από τα κονέ του πελατειακού κράτους.

Η Αθήνα ‘μπουσουλάει’ σε αυτά και θα έχει μια καινούργια ευκαιρία. Της έμεινε μια ζώνη λούστρου από το 2004 (πχ μετρό, δρόμοι), μάλλον ήλθε η ώρα να της μείνει και μια ζώνη ανθρώπινης και οικονομικής δράσης, βγαλμένη από το ‘χειρουργείο’ της κρίσης.