Έρευνα για τα ΜΜΕ στην Ελλάδα

Συνεχίζοντας τη θεματολογία, με την οποία αρχίσαμε να ασχολούμαστε από χθες, παραθέτουμε πιο κάτω την ομιλία της κ. Ξένιας Κούρτογλου, Προέδρου και CEO της FOCUS BARI και Μέλους του Ινστιτούτου Επικοινωνίας, στο πλαίσιο του Ανοιχτού Φόρουμ που διοργάνωσε ο ΣΕΒ, με θέμα «Έρευνα για τα ΜΜΕ: Δεοντολογία και Άνθρωπος, Εξουσία και Πολίτης, Κέρδος και Καταναλωτής». Η ομιλία της κας. Κούρτογλου είχε θέμα «Ο Έλληνας και τα ΜΜΕ: Εξέλιξη – Σχέση – Εικόνα» και έχει ως εξής:

*Τόσο παραδοσιακά, όσο και σήμερα, τα ΜΜΕ ενημερώνουν και ψυχαγωγούν το κοινό, καλύπτοντας και τα τρία επίπεδα αναγκών της ανθρώπινης φύσης: πρακτικές ανάγκες—ενημέρωση, γνώση, ασχολία στον ελεύθερο χρόνο, κοινωνικές ανάγκες—επαφή και ένταξη με το γίγνεσθαι της κοινωνίας, ψυχολογικές ανάγκες—ικανοποίηση και ευχαρίστηση που απορρέει από την κάλυψη των προηγουμένων αναγκών, αλλά και από την έκθεση στα ΜΜΕ αυτή καθ’ εαυτή.
*Μέσα από την πιο πάνω διαδικασία, τα ΜΜΕ προβάλλουν κοινωνικά πρότυπα, διαμορφώνουν νοοτροπία και αξίες, διαπλάθουν την κοινή γνώμη, δημιουργούν «εθνικό» συναίσθημα, ενώ σε πολύ μεγάλο βαθμό αποτελούν και βασικό όχημα επικοινωνίας μεταξύ Κράτους και Πολίτη. Κατά συνέπεια, με βάση όλους αυτούς τους ρόλους και τις προεκτάσεις τους, τα ΜΜΕ έχουν μεγάλο βαθμό ευθύνης απέναντι στην κοινωνία και τους πολίτες.
*Εξ άλλου, εστιάζοντας ειδικά στην τηλεόραση, το κοινό ζητά τόσο ενημέρωση («τι συμβαίνει στον πλανήτη», «να μάθω καινούργια πράγματα που δεν ήξερα», «να ενημερωθώ για τις εξελίξεις μέσα από τους διαμορφωτές τους», «για προβλήματα που με απασχολούν», «για την εργασία και την οικονομική μου κατάσταση»), όσο και ψυχαγωγία («να γελάσω, να διασκεδάσω», «να δω κάτι ανάλαφρο και ευχάριστο», «να περάσω την ώρα μου», «να ξεφύγω από την καθημερινότητα», «να μάθω τις τάσεις/τι είναι in», «να συγκινηθώ, να ταυτιστώ, να ονειρευτώ»)
*Σχετικά με τον «χάρτη των ΜΜΕ στην Ελλάδα», αυτό που παρατηρούμε είναι ότι μέσα στην τελευταία 20ετία, ο αριθμός των ΜΜΕ σε όλους τους τομείς έχει πολλαπλασιαστεί σε τεράστιο βαθμό, με αποτέλεσμα τον υπερκορεσμό της αγοράς, αλλά και την αλλοίωση του ρόλου τους διαχρονικά.
*Αυτό που αντιλαμβάνεται πλήρως το κοινό, είναι ότι ενώ θεωρητικά η ύπαρξη πολλών ΜΜΕ σε κάθε τομέα επιφέρει πολυφωνία, ποικιλία και σφαιρικότητα, η υπερβολή και ο τεράστιος συνωστισμός που παρατηρείται σήμερα σε όλους τους κλάδους των ΜΜΕ καταλήγει σε αλυσιδωτά αρνητικά φαινόμενα: επειδή η επιβίωση των ΜΜΕ γίνεται προβληματική, οι πηγές των εσόδων τους έχουν αλλάξει, οπότε αναγκάζονται να εξυπηρετούν εμπορικά ή συνεργαζόμενα συμφέροντα, που επηρεάζουν το περιεχόμενο και την αντικειμενικότητά τους. Παράλληλα, στον «βωμό» της τηλεθέασης, ακροαματικότητας, αναγνωσιμότητας, οδηγούνται συχνά σε «μιμητισμό» που καταργεί την σφαιρικότητα, και αντίθετα, οδηγεί σε μονοδιάστατη ενασχόληση με ελάχιστα θέματα σε υπερβολικό βαθμό.
*Η παρατήρηση αυτή αφορά ιδιαίτερα την τηλεόραση, που επί του παρόντος αποτελεί και το βασικό ενημερωτικό μέσο: από την τηλεόραση δηλώνει ότι ενημερώνεται το 60% του ελληνικού κοινού, ενώ η αντίστοιχη αναλογία για τις εφημερίδες είναι 37%, για το ραδιόφωνο 40%, και για το ανερχόμενο internet 26%.
*Ειδικά για την τηλεόραση και τον ενημερωτικό της τομέα, το κοινό εντοπίζει σημαντικά προβλήματα: αφενός μεν θεωρεί ότι «από την κάλυψη των γεγονότων σήμερα λείπουν οι απαραίτητοι κανόνες και ο σεβασμός προς το κοινό» (50% του κοινού), «λείπει η πολυπλευρότητα και η σφαιρικότητα» (43% του κοινού), και αφετέρου…
*Οι τρεις στους τέσσερις πολίτες (73%) θεωρούν ότι «σήμερα, δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό πότε οι ειδήσεις στην TV είναι ακριβείς και αμερόληπτες και πότε δεν είναι»!
*Ως υποδείξεις και ζητούμενα από τον ενημερωτικό τομέα της τηλεόρασης, το κοινό ζητά σύντομα και περιεκτικά δελτία ειδήσεων, μείωση του κιτρινισμού και της εκμετάλλευσης του ανθρώπινου πόνου, αντικειμενικότητα στην παρουσίαση, και έμφαση στις τοπικές κοινωνίες (όλα αυτά σε μια αναλογία περίπου 20% των ελλήνων πολιτών πανελλαδικά).
*Από την άλλη μεριά, οι εφημερίδες και τα περιοδικά προβαίνουν συνεχώς σε ειδικές προσφορές, ένθετα περιοδικά, δώρα και dvd προκειμένου να διατηρήσουν ψηλά τις πωλήσεις τους, απομειώνοντας έτσι τον ρόλο του εκδοτικού προϊόντος τους (που αποτελεί και τον κύριο λόγο ύπαρξής τους), δίνοντας ολοένα μεγαλύτερη βαρύτητα και επένδυση στα «περιφερειακά» κίνητρα αγοράς τους που όμως είναι έξω από τον ρόλο τους!
*Έτσι, στην ετήσια πανελλήνια έρευνα για τον βαθμό ικανοποίησης του κοινού από τα ΜΜΕ, παρατηρείται μια συνεχώς πτωτική τάση στο ποσοστό κοινού που δηλώνει «πολύ/αρκετά ικανοποιημένο» από τον κάθε κλάδο ΜΜΕ, με την τηλεόραση να παρουσιάζει τον χαμηλότερο βαθμό ικανοποίησης, και…
*…το ραδιόφωνο και το ανερχόμενο internet να παρουσιάζουν τον ψηλότερο βαθμό ικανοποίησης και γενικότερα την καλύτερη εικόνα (αξιοπιστίας, επαγγελματισμού, προόδου).
*Βεβαίως, η τηλεόραση, αν και είναι το μέσο που «δημιουργεί τα πιο αρνητικά συναισθήματα» (43% του κοινού), «θεωρείται χαμηλού επιπέδου» (49% του κοινού), «η ποιότητά της έχει χειροτερέψει αισθητά τα 2-3 τελευταία χρόνια» (54% του κοινού),...
*…εξακολουθεί να αποτελεί «αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας» (58% του κοινού), και «δεν θα μπορούσε να λείπει εντελώς από την ζωή μου» (66% του κοινού), γι’ αυτό και η ευθύνη του μέσου προσδιορίζεται σε ιδιαίτερα ψηλά επίπεδα.
*Ερχόμενοι τώρα στην σημερινή κατάσταση και τους προβληματισμούς που εντοπίζονται, παρατηρείται κατ’ αρχήν ότι από το σύνολο του ελληνικού κοινού, περισσότεροι από τους μισούς (54%) δηλώνουν πολύ/αρκετά δυσαρεστημένοι από το σύνολο των ΜΜΕ, ενώ 46% δηλώνει πολύ/αρκετά ικανοποιημένο.
*Από τους δυσαρεστημένους, οι δύο στους τρεις αποδίδουν την ευθύνη στα ίδια τα ΜΜΕ—μοιράζοντάς την εξ ίσου σχεδόν στους ιδιοκτήτες τους και στους δημοσιογράφους—ενώ ένα 30% των δυσαρεστημένων (16% επί του συνολικού κοινού) αποδίδει την ευθύνη στο ίδιο το κοινό που τα επιλέγει!